Op 2 september 2023 overhandigde historicus Mildred Caprino twee exemplaren van het laatst verschenen boek van Nizaar Makdoembaks – Coffij Makka Makka en de het verzet van de Kwinti – aan de huidige granman van de Kwinti, Remon Clemens. Eerder al had Clemens aan Makdoembaks laten weten hem zeer dankbaar te zijn voor de uitgebreide studie over de achttiende-eeuwse geschiedenis van de Kwinti. Er bestaan verschillende versies van de ontstaansgeschiedenis van de Kwinti marrons. De studie van Makdoembaks vormt een belangrijke stap op weg naar meer duidelijkheid hierover, als ook een bron voor detail informatie over het leven en stelselmatige de vervolging van de Kwinti.

IMPRESSIES VAN KWINTI DORP WITAGRON

In tijden van slavernij zijn er altijd mensen die hieraan willen ontkomen. Ze vluchten en duiken onder om in vrijheid te kunnen leven. Zo ook in Suriname, waar het gouvernement zich ten doel stelde deze onderduikers met verdeel-en-heers tactieken en structurele vervolging ‘geheel uijt te roejen’. Het kleine en standvastige onderduikersvolk van de Kwinti verzette zich bijna een eeuw lang tegen deze meedogenloze jacht.

In een nieuwe publicatie over de slavernij belicht Makdoembaks de vroege geschiedenis van de Kwinti marrons, die tot op heden weinig is beschreven. In achttiende-eeuwse bronnen werden zij Makka Makka’s genoemd, later Coffij Makka Makka’s. Dit laatste naar een van hun grote leiders, de in de jungle geboren Coffij. Keer op keer wist Coffij met de zijnen de aanvallen van onder meer de roemruchte koloniale commandant Friderici, inheemsen en de Zwarte Jagers te pareren. Dit boek bevat dan ook een schrikbarende hoeveelheid vervolgingsdocumenten. Toch ligt in die stukken over uitroeiing, vernietiging en een niet aflatende angst voor vergelding ook een schat aan details besloten over het leven van de vroege Kwinti, hun religie en hun cultuur.

Frappant aan deze groep onderduikers is dat zij van meet af aan probeerden vreedzame, zelfvoorzienende gemeenschappen op te bouwen, weg van het oog van de koloniale overheersers. Ze wilden in volwaardige nederzettingen een onbekommerd landbouw- en visserijbestaan opbouwen. In zichzelf vormden de Kwinti geen bedreiging. Het koloniale bewind van Suriname zag dat anders en lokte met geweld alleen maar meer geweld uit, zonder ooit in haar opzet te slagen. Als verzetsleider die de Kwinti voor uitroeiing wist te behoeden verdient Coffij een plek tussen zijn beroemde lotgenoten Boni, Baron en Jolicoeur. Anno 2023 vormen de Kwinti nog altijd een kleine, belangrijke bevolkingsgroep in Boven-Coppename, onder leiding van granman Remon Clemens.

De publicatie van Makdoembaks is via deze website gratis te downloaden.

Oprichter van de SEOC en erevoorzitter Nizaar Makdoembaks stamt af van de Hindostaanse contractarbeiders die na de afschaffing van de slavernij naar Suriname werden gehaald door het Nederlandse koloniale bewind. Op 26 februari 1873 vertrok het eerste schip vanuit India naar Suriname, het AD belichtte deze geschiedenis:

Introduccion:

Awe, diahuebs, dia 16 di februari, 2023, nos ta recorda cu 81 aña pasa cu nos isla a wordo involucra den e Di Dos Guera Mundial, door di e atakenan di e submarinonan Aleman, U-156 y U-502 riba e tankeronan di Lago. Igualmente e torpedo cu a resulta riba beach di Eagle cu a explota matanda cuatro militar Hulandes y herida tres schutter local. Un total di 47 persona ta perde nan bida den apenas tres ora.

E perdidanan aki y otronan, a resulta den e calamidad di mas grandi cu nos pais por a experiencia den nos historia. Entre nan 12 Boneriano, incluiendo un famia Martijn cu a perde tres yiu homber den apenas dos ora. Famia Cicilia ta perde un yiu homber di apenas 15 aña. Mi no ta bay den detayes pero mi kier concentra riba loke mi a bin ta descubri durante mi investigacionnan di aña pasa.

Monumento na Adriaan Lacle Blvd:

Manera mi a splica aña pasa, e plakaat riba e monumento di guera na Adriaan Lacle Blvd, mester wordo re-emplasa pa un nobo cu Hulanda a traha unda cada isla por paga un suma pa hay’e. Motibo di un plakaat nobo ta cu mester a kita nomber di un victima cu a wordo ripiti dos biaha, y tambe a bin acerca 38 victima mas.  Srs. Jos Rozenberg di Defensie na Den Haag, Edric Croes di Archivo Nacional y mi persona a recomenda 77 persona cu a muri a causa di e guera pa haya aprobacion for di Oorlogsgravenstichting pa nan bira victima di guera. E stichting a aproba pa 38 persona for di e total di 77. A keda na gobierno di cada isla pa aproba e victimanan aki cu por encarga e plakaat nobo. Di parti di Aruba, nos a haya aprobacion pa dos Arubiano, Srs. Elias Lacle y Crismo Willems bira victimanan di guera y nan nomber lo aparece riba e plakaat. Awo e plakaatnan riba e monumentonan aki mester carga un total di 128+38=166 victima. Aña pasa mi a duna un splicacion con pa yega na e plakaat aki.  Corsou oficialmente a desvela nan plakaat nobo durante nan ceremonia di herdenking na Mei aña pasa.

Documentario chutterij:

Durante februari 2022, ami cu Norman Thijsen di Sky Television y otronan a traha un documentario Historia di schutterij Aruba, pa duna honor na e schutternan cu a sirbi nan pais durante e guera. Nunca un documentario a wordo traha riba schutterij. Mi ta hopi contento di por a contribui cu porfin awo nos tin uno cu ta duna nan e honor bon mereci 

Un drama sin solucion:

For di aña 1997, cu mi a cuminsa skirbi buki y haci mi investigacionnan, mi a bin tende cu un persona aki na Aruba a wordo fusila y dera sin consulta cu e famia y nunca e famia a haya sa unda nan ser keri a wordo dera. Nunca mi a publica algo pa motibo cu mi no tabatin prueba, Esaki ta un drama cu a sosode na nos isla cu mi ta kere cu hopi hende no sa di dje.

Dia 10 di mei 1940 e militarnan Aleman ta envadi Hulanda. Mas o menos tres siman despues, dia 30 di mei 1940, Henri Benjamin Marquez, un yiu di Corsou cu a nace na aña 1897, di 43 aña di edad, casa y seis yiu, trahando riba waf di Lago, ta hay’e envolvi den un discusion cu un marinier Hulandes, Petrus Huisman di 22 aña cu ta staciona riba waf cuidando Lago y Aruba durante e guera.  Un discusion cu a cuminsa entre 8’or y 9’or di anochi den e controlhouse di un finger pier riba waf di Lago. E discusion tabata cu Marquez, debi na e recien comienso di guera, ta bisa cu Antillas Hulandes por wordo libera for di e dominio colonial. Huisman a yama un colega marinier, Camilius van Roseel, tambe di 22 aña pa bin scucha kiko Marquez tabata bisa. Ora e Alemannan a envadi Hulanda, Marquez a bisa: “Hitler ta gana e guera”, no pa motibo cu e tabata pertenece na un Naional-Socialistische Beweging (NSB’er) ni tampoco un Nazi. Pero pa motibo cu e kier a mira Corsou liber di e colonialismo di Reino. E discusion a bay asina leu cu Roseel sin previo aviso, ta los un tiro di cerca riba Marquez cu a zak aden y e tiro a hera su curason. Roseel ta bolbe lansa un tiro riba Marquez cu e consecuencia cu e bala a pasa door di su lomba pa su curason. Dr. R. C. Carrell di Hospital di Lago a bin constata morto di Marquez y tambe despues a haci un autopsia riba e defunto den hospital di Lago. Presente na e sitio tambe tabata G. B. Brook, Hefe di Lago Police, Thijsen comandante di polisnan militar y algun empleado. Un dia despues nan ta dera Marquez na un sitio cu ta esnan cu a der’e so sa pasobra e famia nunca a wordo avisa of envolvi y te awe no sa unda nan ser keri ta dera. E esposa di Marquez a bay Corsou pa e parto di su baby cu a nace dia 22 de februari 1940. Despues, prome cu e por a regresa Aruba cu su yiunan, el a ricibi e noticia di morto di su esposo. Asina ta cu nunca e tata por a wak su baby, Edda Marquez y e baby nunca por a conoce su tata. Marquez a laga su esposa y seis yiu atras y segun mi ta compronde, un tata hopi lief y orguyoso di su yiunan. 

Mei aña despues di e sosedido, marinier van Roseel su caso ta bin dilanti y e ta haya un castigo di 4 luna, menos e tempo di su detencion den warda di polis na San Nicolas. Dos aña despues el a bay traha como un Cuidado di Campamento na Boneiro y despues na Surinam. Dia 1 di April 2015, despues di 75 aña, e yiu muhe, Diana Morena Marquez, cu a nace na Savaneta, a apodera dr. Nizaar Makdoembaks, un investigador y Voorzitter di e Stichting Eerherstel Oorlogslachtoffers Curacao (SEOC), pa sigui cu e investigacion. Asina dr. Makdoembaks a haci su investigacion y a bin cu su buki: De Executie van Diana Marquez’ Vader. Curacao’s eerste Joodse WOII slachtoffer. 

Dia 11 di augustus 2022, mi amigo y colega na Den Haag, Sr. Jos Rozenberg, un pensionado cu a traha den e Defensie na Den Haag, a acerca mi cu un e-mail pa pidi mi si mi por yuda Oorlogsgravenstichting resolve un caso di un persona cu durante guera aki na Aruba  a wordo fusila. E famia a manda e stichting aki e unico pregunta, unda nan ser keri ta dera, y awo e stichting kier sa si mi sa algo di e caso. Si, mi sa algo y a duna e famia, Jos y e stichting algun informacion. Alabes ami, Jos y e stichting a avisa e famia cu esaki no ta cay bou nos competencia y lo ta miho pa e famia acerca autoridad nacional di Aruba y Hulanda. Esey e famia a haci tambe, carta a bay pa Prome Minister di Hulanda y Aruba. Un caso hopi tristo unda e famia te awe, despues di casi 83 aña, no por haya sa unda nan ser keri a wordo dera. Aunke e noticia di e drama aki a sali den Antilliaans Dagblad, Amigoe y tambe den e buki di dr. Makdoembaks, sinembargo, mi a pidi permiso cerca e famia pa publica mi storia aki. Mi a haya e autorisacion y mi ta gradici Diana pa esaki. Adicionalmente, carta a bay pa Oorlogsgravenstichting pa reconoce Sr. Marquez como un victima di guera.

Capitan Werner Hartenstein:

Door di mi investigacion continuo riba e Di Dos Guera Mundial, aña pasa mi a bin haya sa cu Capitan Werner Hartenstein, di e submarino Aleman U-156 nunca a biba na Aruba corda traha na Lago. Semper tabata ser bisa cu el a traha na Powerhouse di Lago, pero nunca mi por a haya un empleado di Lago pa confirma esaki. Cu e mente cu nos no por troce historia, mi a dicidi di acerca algun di mi contactonan na Merca y Alemania pa mi haya confirmacion riba e asunto aki. Den pasado hasta mi a ricibi informacion y videonan di e guera for di nan.  Mi a haya tur informacion riba e capitan, pero awo mi no ta bay den detayes. Werner Hartenstein a nace dia 27 di februari 1908 y despues di su educacion na scol, a uni su mes den Naval Aleman na aña 1928 y el a keda activo te dia di su morto dia 8 di maart 1943, na edad di 35 aña. Durante e Di Dos Guera Mundial e tabata un Militar Oficial di Naval Aleman y Capitan di e U-156. E ta yui di William Karl Adolf y Selma Emma Hartenstein. Nan tabatin tres yiu: Thea Irena, Werner, y Charlotte. E unico sobreviviente di e miembronan di e famia aki actualmente ta un sobrino y un sobrina. Pa privacidad di e famia, mi no ta menciona nan nomber.

Monumento Seroe Colorado:

Dia 6 di januari 2023, Prome Minister, Sra. Evelyn Wever-Croes, a tene e prome Conseho di Minister pa aña 2023, den e Comunnity Museum na San Nicolas, cu presencia di San Nicolas Business Association, DIP, DOW y nos comision Aruba Amenities. Nos comision ta consisti di Srs. Aldrich Croes y mi persona trahando hunto cu DOW riba algun proyecto. Nos a haya e oportunidad pa duna un update y presentacion di e proyecto, un monumento riba Seroe Colorado cu lo consisti di e restoracion di un base di cayon y un bunker. Esaki lo bira un atraccion turistico pa nos hendenan local y principalmente pa nos turistanan pa recorda nan di e rol importante cu Aruba, Lago y su empleadonana a hunga durante e Di Dos Guera Mundial. E ta bay ser interesante y muy probabel un monumento hopi fotografia pa nos turistanan cu diariamente ta bishita Baby Beach.. DOW ta trahando riba e proyecto aki y mi ta spera cu pronto nos por inaugure oficialmente.